Podejrzliwość wobec świata i ludzi, tworzenie teorii spiskowych i lęk. To tylko niektóre z objawów, jakimi cechuje się osobowość paranoiczna. Jak ją rozpoznać? Czy można się uwolnić od wrogości i nadmiernej wrażliwości na krytykę innych? Przeczytaj ten artykuł, aby znaleźć odpowiedzi na te pytania i dowiedzieć się, jakie są metody leczenia tego zaburzenia osobowości.
Podejrzliwość, paranoja i nieufność, czyli osobowość paranoiczna. Jakie są objawy osobowości paranoicznej?
Osoba paranoiczna doszukuje się złego traktowania przez innych nawet wtedy, gdy jest inaczej. Upatruje złych intencji i sytuacji, które mogłyby je potwierdzać. Jest nadmiernie wrażliwa na krytykę i odczuwa silny lęk przed odrzuceniem lub niepowodzeniem. Błędnie interpretuje większość faktów, w dodatku na swoją niekorzyść. Kiedy spotka ją krzywda, długo ją rozpamiętuje i nie potrafi wybaczyć. Jest przekonana o tym, że spotyka ją ciągła niesprawiedliwość, a inni ją źle traktują i nie okazują szacunku. Wszędzie doszukuje się zdrady, a wiele wydarzeń postrzega jako spisek.
Osoba paranoiczna – jak ją rozpoznać? Kryteria diagnostyczne pacjenta
Człowiek z osobowością paranoiczną na pierwszy rzut oka może się wydawać przyjacielski i dobroduszny. Nie zawsze od początku widać, że jest podejrzliwy i przejawia brak zaufania do innych ludzi. Kiedy opowiada o tym, że ktoś mu wyrządza krzywdę, robi to w sposób bardzo przekonujący, tak, że rozmówca jest przekonany o jego racji. Zazwyczaj historie takich osób mają jeden wspólny mianownik. Wynika z nich, że spotkał ją zawód, krzywda, została potraktowana niesprawiedliwie i nie okazano jej szacunku. Podobnie wypowiada się też o swoim współmałżonku lub partnerze seksualnym i ma nieuzasadnione podejrzenia dotyczące wierności seksualnej. Może posądzać partnera o brak szacunku i zaniedbywanie. Wszelkie zachowania innych ludzi może interpretować jako wrogie. Osoba paranoiczna ma tendencje do tworzenia teorii spiskowych, co do wydarzeń dotyczących zarówno bezpośrednio jej samej, jak i całego świata. U takich osób często widoczne są następujące cechy: czujność, autonomiczność i gotowość do ataku.
Cechy osobowości paranoicznej rozpoznaje psychiatra na podstawie obserwacji i wywiadu z pacjentem dotyczącym jego historii zdrowotnej i psychiatrycznej. Istnieją również testy do oceny zaburzeń osobowości. Kryteria diagnostyczne zaburzeń psychicznych opisane są w Klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego oraz w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych.
Główne przyczyny osobowości paranoicznej
Jak w przypadku wszystkich chorób psychicznych, ustalenie jednej przyczyny nie zawsze jest łatwe i możliwie. Jednak do głównych przyczyn paranoicznego zaburzenia osobowości zaliczamy:
- uwarunkowania genetyczne,
- uwarunkowania biologiczne,
- czynniki środowiskowe.
Gdy w rodzinie danego człowieka ktoś cierpi na choroby psychiczne, istnieje większe prawdopodobieństwo, że i u tej osoby pojawi się ten problem. Psychologia poznawcza wskazuje na to, że w kształtowaniu się charakteru bardzo ważną rolę odgrywają relacje z rodzicami i ważne doświadczenia przeżywane od początku życia. Przekonania człowieka decydują o tym, w jaki sposób postrzega on świat. Przekonania te tworzą się już w okresie dzieciństwa. Dziecko, które czuje, że odstaje od grupy i żyje w przekonaniu, że jest gorsze, nie będzie się prawidłowo rozwijać.
Rodzaje zaburzeń osobowości
Jedna czwarta ludzi w którymś momencie życia ma problemy ze zdrowiem psychicznym. Mogą one być utrwalone lub nawracające.
Kryteria diagnostyczne zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania opisuje Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10).
Psychologowie wyróżniają m.in. następujące zaburzenia psychiczne:
- lękowe,
- obsesyjno-kompulsywne,
- afektywne,
- psychotyczne,
- neurorozwojowe,
- psychosomatyczne,
- zaburzenia osobowości.
Leczenie zaburzeń osobowości. Czy terapia może być pomocna dla osób z osobowością paranoiczną?
Zazwyczaj pacjenci zgłaszają się do psychoterapeuty nie do końca z własnej woli, ale pod wpływem zachęt innych. Ważne jest, aby bliscy takiej osoby dostrzegali problem i zachęcili ją do szukania pomocy w poradni. Problemem jest jednak to, że często się zdarza, że pacjent przerywa proces leczenia, bo wydaje mu się, że terapeuta go nie rozumie i nie szanuje. Może nawet czuć się przez niego oszukany. Poza tym nie lubi dzielić się z innymi informacjami na swój temat, ponieważ boi się, że zostaną wykorzystane przeciwko niemu. Budowanie relacji z pacjentem, który wykazuje nieufność wobec innych ludzi, wymaga sporego doświadczenia, cierpliwości i umiejętności terapeutycznych.
Zajęcia terapeutyczne mają pomóc pacjentowi w zrozumieniu tego, że może on błędnie rozumieć fakty i zmienić jego reakcje na nie oraz zachowania. Stosuje się terapię indywidualną, grupową lub połączenie obu metod.
Leczenie farmakologiczne jest wskazane w przypadku występowania dodatkowo zaburzeń lękowych, depresji, schizofrenii lub zaburzeń urojeniowych. Jednak ma ono charakter jedynie doraźny. Źródłem problemu jest sposób myślenia chorego, dlatego trwałe efekty daje terapia.
Jakie efekty przynosi leczenie osobowości paranoicznej?
Pacjent z osobowością paranoidalną dzięki systematycznej terapii może nauczyć się normalnie funkcjonować w społeczeństwie i poprawić swoje relacje z innymi. Poza tym odzyska prawidłowy obraz własnej osoby i wydarzeń, które dzieją się wokół niego. Uwolni się od fałszywych przekonań, takich jak urojenia prześladowcze czy nieuzasadnionej podejrzliwości o zdradę partnera. Dzięki temu może się stać bardziej ufny w stosunku do innych ludzi. Terapeuta pomoże mu właściwie i obiektywnie spojrzeć na otaczające go wydarzenia i uwolni go od dyskomfortu psychicznego.
Przy odpowiedniej współpracy pacjenta z prowadzącym terapię, istnieje realna szansa na zmianę schematów myślowych. Umożliwi to choremu rozpoczęcie nowego życia, wolnego od ciągłego noszenia urazów, niepokoju i przesadnej wrażliwości na niepowodzenia.
Powiązane:
- Osobowość schizoidalna – diagnozowanie. Poznaj objawy i leczenie tego zaburzenia osobowości! Czy psychoterapia może wyleczyć schizoidalne zaburzenia osobowości?
- Osobowość zależna test i charakterystyka. Dowiedz się, czym jest to zaburzenie osobowości i jakie są cechy osobowości zależnej!
- Czy dotyczy cię problem zaburzenia osobowości? Test psychologiczny pomoże ci to sprawdzić!
- Czym jest osobowość unikająca? Kryteria diagnostyczne osobowości lękliwej. Czy terapia tego zaburzenia osobowości przynosi efekty?
- Osobowość borderline, czyli osobowość z pogranicza. Czy da się leczyć osobowość chwiejną emocjonalnie?
- Antyspołeczne zaburzenie osobowości, czyli osobowość dyssocjalna. Jakie są objawy osobowości antyspołecznej?
