Kiedy wykonać badanie kortyzolu aby otrzymać wiarygodne wyniki?

Kiedy wykonać badanie kortyzolu aby otrzymać wiarygodne wyniki? Właściwy dobór momentu pobrania próbki ma kluczowe znaczenie dla interpretacji wyników oznaczenia poziomu tego hormonu. Najbardziej wiarygodne wyniki uzyskuje się, wykonując badanie rano, na czczo, po przespanej nocy i unikając stresu oraz wysiłku fizycznego przed pobraniem próbki [1][3][5].

Rytm dobowy kortyzolu – dlaczego czas pobrania próbki jest tak istotny?

Kortyzol jest hormonem, którego wydzielanie podlega dobowym wahaniom. Najwyższe stężenia obserwuje się rano, zazwyczaj do godziny 10:00, a najniższe – wieczorem lub późno w nocy [1][2][3][5]. Te fizjologiczne różnice mają zasadniczy wpływ na interpretację wyników badań.

Poziom hormonu może różnić się kilkukrotnie w zależności od pory dnia, niezależnie od obecności choroby, co oznacza, że nieprawidłowy moment pobrania próbki może prowadzić do mylnych wniosków diagnostycznych [2][5].

Najlepszy czas na badanie kortyzolu – precyzyjne zasady

Zalecane jest pobieranie próbki krwi rano, najczęściej pomiędzy godz. 8:00 a 10:00 [1][3][5]. Badanie przeprowadza się na czczo, po co najmniej 8 godzinach od ostatniego posiłku i po spokojnie przespanej nocy [1][3]. Przed badaniem należy unikać sytuacji stresowych oraz wzmożonej aktywności fizycznej, ponieważ mogą one podnieść poziom kortyzolu i wpłynąć na wynik [1][3].

Skupienie się na tych zasadach pozwala uzyskać najbardziej miarodajne i porównywalne wyniki badania. Wskazane jest także wykonywanie oznaczeń w tym samym laboratorium przy powtarzanych badaniach, aby zmniejszyć wpływ różnic aparaturowych [2][3].

Metody badania – krew, mocz, ślina

Badanie poziomu kortyzolu wykonuje się najczęściej z krwi żylnej, ale równie istotne są oznaczenia w dobowej zbiórce moczu czy próbkach śliny [1][2]:

• Krew – pozwala na określenie chwilowego stężenia hormonu; rekomendowana do rutynowej oceny rytmu dobowego [1][3].
• Zbiórka moczu – umożliwia oszacowanie dobowego wydalania wolnego kortyzolu, co ma kluczowe znaczenie przy podejrzeniu nadmiernej produkcji hormonu [1][2].
• Próbki śliny – umożliwiają ocenę wolnego, biologicznie aktywnego kortyzolu w cyklu dobowym, także wieczorem i nocą, pozwalając na analizę zaburzenia profilu dobowego [2][4].

Znaczenie profilu dobowego kortyzolu

Oznaczenie profilu dobowego kortyzolu (pomiar hormonu w kilku punktach czasowych: rano, po południu, wieczorem) ma szczególne znaczenie w diagnostyce chorób nadnerczy. Pozwala na wykrycie zaburzeń rytmu dobowego wydzielania hormonu, nierzadko zanim pojawią się objawy kliniczne [2][4].

Taką rozszerzoną diagnostykę stosuje się m.in. w rozpoznawaniu zespołu Cushinga i choroby Addisona, gdzie spadek lub wzrost poziomu kortyzolu wieczorem wyraźnie odbiega od norm przyjętych dla zdrowego rytmu dobowego [1].

Na co zwrócić szczególną uwagę przygotowując się do badania?

Podczas przygotowywania się do oznaczenia poziomu kortyzolu, kluczowe znaczenie mają:

• Pobranie próbki rano, na czczo, po przespanej nocy – gwarantuje to porównywalność wyników oraz rzetelność interpretacji [1][3][5].
• Unikanie stresu, wysiłku fizycznego i leków wpływających na wydzielanie kortyzolu – czynniki te mogą zaburzać stężenie hormonu w surowicy [1][3].
• Konsultacja z lekarzem prowadzącym – niektóre leki lub choroby współistniejące (np. zaburzenia pracy tarczycy) mogą wymagać szczególnych rekomendacji przed badaniem [2][3].

Podsumowanie – kiedy badanie jest najbardziej wiarygodne?

Wiarygodność wyniku badania poziomu kortyzolu uzyskuje się, gdy próbka jest pobrana rano, na czczo, po przespanej nocy i w warunkach zminimalizowanego stresu oraz bez wysiłku fizycznego [1][3][5]. Rytm dobowy hormonu wymaga szczególnej uwagi przy interpretacji wyników oraz podczas planowania diagnostyki, w szczególności przy podejrzeniu zaburzeń funkcji nadnerczy [1][2][3][4].

Źródła:

1. https://sanprobi.pl/artykul/kortyzol-hormon-stresu-co-to-jest-niedobor-nadmiar-norma/
2. https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/podwyzszony-poziom-kortyzolu-objawy-przyczyny-diagnostyka-mozliwosci-obnizenia/
3. https://www.medicover.pl/badania/kortyzol/
4. https://halomed.pl/artykul/jak-obnizyc-poziom-kortyzolu
5. https://diag.pl/sklep/badania/kortyzol/