Jak rozpoznać objawy osobowości wielorakiej u bliskiej osoby?

Rozpoznanie objawów osobowości wielorakiej u bliskiej osoby wymaga szczególnej uwagi na charakterystyczne zmiany w zachowaniu, świadomości i pamięci. Zaburzenie dysocjacyjne tożsamości (DID) objawia się obecnością co najmniej dwóch odmiennych tożsamości w jednej osobie, gdzie każda osobowość posiada własne myśli, emocje i sposób postrzegania rzeczywistości [1][2]. Wczesne wykrycie tych symptomów jest kluczowe dla skuteczności terapii i poprawy jakości życia chorej osoby.

Czym charakteryzuje się osobowość wieloraka

Osobowość wieloraka, znana również jako rozdwojenie jaźni lub zaburzenie dysocjacyjne tożsamości, polega na obecności co najmniej dwóch odmiennych tożsamości lub osobowości w jednej osobie [1][2]. Każda z tych osobowości funkcjonuje jako odrębna jednostka, posiadająca własne myśli, emocje, zachowania i sposób postrzegania rzeczywistości [1][2][3].

Zgodnie z klasyfikacją DSM V i ICD-10, zaburzenia dysocjacyjne charakteryzują się przerwaniem integracji świadomości, pamięci, tożsamości, emocji, percepcji, działań i kontroli zachowania [2]. To sprawia, że osoba z DID może wydawać się czasami zupełnie inną osobą niż ta, którą znamy na co dzień.

Zaburzenie wynika z dysocjacji – mechanizmu psychicznego, gdzie fragmenty świadomości i tożsamości zostają oddzielone w odpowiedzi na traumatyczne lub stresujące wydarzenia [2]. Osobowość wieloraka ma silny związek ze stresem psychologicznym i często pojawia się nagle przy pierwszym wystąpieniu odrębnej osobowości [2].

Główne objawy osobowości wielorakiej

Objawy osobowości wielorakiej obejmują charakterystyczne zmiany, które mogą być niepokojące dla najbliższych. Podstawowe symptomy to zmiany stanu świadomości, afektu, zaburzenia pamięci w postaci luk pamięciowych, dezorientację oraz zmiany w zachowaniu [1][2][3].

Luki pamięciowe stanowią jeden z najważniejszych wskaźników diagnostycznych. Chorzy nie pamiętają wydarzeń, które miały miejsce podczas „funkcjonowania” innej osobowości [2][3]. To oznacza, że bliska osoba może nie pamiętać rozmów, które z nią prowadziłeś, czy czynności, które wykonywała.

Zmiany osobowości mogą się przejawiać jako nagłe zmiany w zachowaniu, odmienny sposób mówienia czy różne preferencje i reakcje emocjonalne, co może dezorientować bliskich [1][3]. Osoba może nagle zmienić swój sposób poruszania się, ton głosu, czy nawet ulubione potrawy lub zainteresowania.

Często te objawy są mylone z innymi zaburzeniami psychicznymi [1][2][3], dlatego właściwa diagnostyka wymaga specjalistycznej oceny. Poczucie alienacji i dezorientacja również towarzyszą tym zmianom, powodując u chorej osoby poczucie zagubienia we własnej tożsamości.

Zmiany w zachowaniu i świadomości

Każda osobowość w przypadku DID posiada własny zestab wzorców myślenia, emocji i zachowań, różną percepcję i relacje społeczne [2][3]. To sprawia, że bliska osoba może wydawać się czasami zupełnie obca, jakby była kimś innym.

Zmienne stany świadomości są jednymi z najważniejszych objawów do zaobserwowania. Osoba może nagle „wyłączyć się” z rozmowy, by po chwili wrócić z zupełnie innym nastawieniem czy sposobem bycia. Te przejścia między osobowościami mogą być gwałtowne lub stopniowe.

Manifestacje zmian osobowości obejmują również różnice w sposobie komunikacji. Jedna osobowość może być rozmowna i otwarta, podczas gdy inna – zamknięta i nieufna. Mogą pojawić się także różnice w preferencjach dotyczących ubioru, muzyki czy sposobu spędzania czasu.

Ważne jest zwrócenie uwagi na to, że objawy zmian świadomości i luki pamięciowe są powszechnie zgłaszane u pacjentów [2][3]. Osoba może nie pamiętać, gdzie była przez ostatnie godziny, co robiła czy z kim rozmawiała, co może budzić niepokój u rodziny i przyjaciół.

Różnice między kobietami a mężczyznami

Statystyki pokazują znaczące różnice w występowaniu osobowości wielorakiej między płciami. Zaburzenie jest 9 razy częściej diagnozowane u kobiet niż u mężczyzn [2], co może wynikać z różnic w sposobie radzenia sobie z traumą oraz biologicznych predyspozycji.

Także liczba występujących osobowości różni się między płciami. Kobiety mają średnio około 15 osobowości, a mężczyźni około 8 [2]. Te różnice mogą wpływać na sposób manifestacji objawów i ich intensywność.

Minimalna liczba współistniejących osobowości wynosi 2, jednak często jest ich więcej, zwykle od 5 do 10 [1][2]. U kobiet większa liczba osobowości może oznaczać bardziej skompilowany obraz kliniczny i większe wyzwania diagnostyczne.

Różnice płciowe mogą również dotyczyć sposobu wyrażania objawów. Kobiety częściej mogą doświadczać zmian emocjonalnych i relacyjnych, podczas gdy u mężczyzn mogą przeważać zmiany behawioralne i agresywne.

Wpływ stresu na nasilenie objawów

Stres psychologiczny odgrywa kluczową rolę w rozwoju i nasileniu objawów osobowości wielorakiej. Częstość występowania tego zaburzenia jest silnie powiązana z historią traumy, zwłaszcza w dzieciństwie, oraz czynnikami stresogennymi [2].

W sytuacjach stresowych objawy mogą się nasilać, a przejścia między osobowościami mogą stać się częstsze i bardziej wyraziste. Bliscy powinni zwracać uwagę na okoliczności, w jakich dochodzi do zmian w zachowaniu czy świadomości chorej osoby.

Traumatyczne wydarzenia z przeszłości mogą być wyzwalaczami dla pojawienia się określonych osobowości. Każda z osobowości może reprezentować różne sposoby radzenia sobie z trudnymi sytuacjami lub emocjami, które były obecne podczas pierwotnej traumy.

Ważne jest stworzenie bezpiecznego środowiska dla osoby z DID, minimalizując czynniki stresogenne i zapewniając wsparcie emocjonalne. Stabilne warunki życiowe mogą przyczynić się do zmniejszenia częstotliwości przejść między osobowościami.

Jak wspierać bliską osobę z podejrzeniem DID

Wsparcie bliskiej osoby z podejrzeniem osobowości wielorakiej wymaga cierpliwości, zrozumienia i profesjonalnego podejścia. Przede wszystkim należy unikać osądzania czy próbowania „naprawiania” osoby na własną rękę.

Dokumentowanie obserwowanych zmian może być pomocne podczas konsultacji ze specjalistą. Zwracanie uwagi na częstotliwość epizodów, ich wyzwalacze i charakterystykę może dostarczyć cennych informacji diagnostycznych.

Bardzo ważne jest zachęcenie bliskiej osoby do skorzystania z profesjonalnej pomocy. Zaburzenie jest diagnozowane na podstawie kryteriów DSM V oraz ICD-10 [2], co wymaga specjalistycznej oceny psychiatrycznej lub psychologicznej.

Należy pamiętać, że wszystkie osobowości są częścią tej samej osoby i zasługują na szacunek. Unikanie faworyzowania jednej osobowości nad innymi czy próbowania „wybierania” preferowanej wersji bliskiej osoby jest kluczowe dla budowania zaufania i wsparcia.

Edukacja na temat zaburzenia pomoże lepiej zrozumieć to, co dzieje się z bliską osobą. Im więcej wiedzy na temat DID, tym łatwiej będzie zapewnić odpowiednie wsparcie i zrozumienie podczas trudnych momentów.

Znaczenie wczesnej diagnozy i leczenia

Wczesne wykrycie objawów osobowości wielorakiej jest kluczowe dla skuteczności leczenia i poprawy funkcjonowania chorej osoby. Im szybciej rozpocznie się odpowiednia terapia, tym większe szanse na stabilizację stanu i poprawę jakości życia.

Profesjonalna diagnostyka pozwala na odróżnienie DID od innych zaburzeń psychicznych, z którymi objawy mogą być mylone [1][2][3]. Właściwa diagnoza to pierwszy krok do skutecznego leczenia i zrozumienia natury zaburzenia.

Terapia osobowości wielorakiej jest procesem długotrwałym, wymagającym specjalistycznego podejścia i cierpliwości zarówno ze strony pacjenta, jak i jego bliskich. Wczesne rozpoczęcie leczenia może znacząco wpłynąć na prognozy i możliwości integracji osobowości.

Wsparcie rodziny i przyjaciół podczas procesu terapeutycznego ma ogromne znaczenie. Zrozumienie i akceptacja ze strony najbliższych może znacząco przyczynić się do sukcesu leczenia i poprawy funkcjonowania społecznego osoby z DID.

Pamiętanie o tym, że osobowość wieloraka to rzeczywiste zaburzenie medyczne, a nie wybór czy kaprys, jest fundamentem dla budowania właściwych relacji i udzielania skutecznego wsparcia bliskiej osobie.

Źródła:

[1] https://pppradom.pl/osobowosc-wieloraka-objawy-jak-je-rozpoznac-i-co-oznaczaja
[2] https://mindhealth.pl/co-leczymy/rozdwojenie-jazni-osobowosc-wieloraka
[3] https://www.skyclinic.pl/blog/rozdwojenie-jazni-objawy-osobowosc-wieloraka-i-skuteczne-leczenie-osobowosci-w-jednym-ciele/