Czy urojenia mogą dotknąć każdego z nas? Odpowiedź brzmi: tak. Urojenia to fałszywe, utrwalone przekonania odporne na racjonalne argumenty, które – pod wpływem odpowiednich czynników ryzyka – mogą rozwinąć się u każdego człowieka[2][3][5]. W dalszej części artykułu wyjaśniamy, czym są urojenia, kto jest narażony na ich wystąpienie oraz jakie czynniki sprzyjają ich powstawaniu.
Czym są urojenia?
Urojenia to trwałe, błędne przekonania, które nie ustępują mimo przedstawienia dowodów na ich nieprawdziwość[2][5]. Mogą one mieć charakter niedziwaczny (pozornie logiczny) lub dziwaczny[2][3][5]. Występują głównie jako objaw chorób psychicznych, takich jak schizofrenia, ale pojawiają się również w zaburzeniach urojeniowych – samodzielnej jednostce chorobowej, w której nie obserwuje się halucynacji czy poważnych zaburzeń myślenia[1][2][4].
Przekonania urojeniowe dotyczą różnych tematów, m.in. prześladowań, zagrożeń, zdrady, zdrowia, religii czy polityki[2][3]. Osoby z urojenieniami często wykazują silną odporność poznawczą na argumenty, przez co ich światopogląd nie ulega zmianie nawet w konfrontacji z faktami[2][3][5].
Proces powstawania urojeń – jak dochodzi do zaburzeń?
Mechanizm powstawania urojeń polega na zakłóceniu percepcji rzeczywistości oraz fałszywym interpretowaniu własnych doświadczeń. Urojenia utrwalają się, gdy osoba nie jest w stanie poddać swojego przekonania racjonalnej korekcie, nawet jeśli dowody temu przeczą[2][3]. Istotnym czynnikiem jest tu brak elastyczności poznawczej oraz mechanizmy psychologiczne chroniące przed odczuwaniem lęku lub zagrożenia[3].
Cechą charakterystyczną w tzw. zaburzeniach urojeniowych jest to, że urojenia potrafią być usystematyzowane, spójne i nie wpływać znacząco na ogólne funkcjonowanie czy osobowość danej osoby[1][4]. Czasem jednak są chaotyczne i prowadzą do poważniejszych trudności społecznych, zwłaszcza w przypadku nasilających się objawów[1][4].
Czy urojenia mogą dotknąć każdego?
Poziom ryzyka pojawienia się urojeń jest wyższy u osób mających czynniki predysponujące. Należą do nich m.in. czynniki biologiczne i genetyczne, zaburzenia neurochemiczne, a także czynniki psychiczne, takie jak silny stres, przewlekła izolacja czy wcześniejsze doświadczenia traumatyczne[3][4]. Stwierdzono, że substancje psychoaktywne (alkohol, narkotyki) istotnie zwiększają prawdopodobieństwo rozwinięcia urojeń[3].
Choć zaburzenia urojeniowe należą do rzadko diagnozowanych w populacji ogólnej, zasadniczo każde zaburzenie równowagi psychicznej – wynikające np. z nadużycia substancji lub znacznego stresu – może sprowadzić nawet zdrową osobę w stan urojeniowy[3][4]. Przypadki urojeń są najczęstsze w schizofrenii i innych zaburzeniach psychotycznych; te dotyczą około 1% światowej populacji[2][4]. Zaburzenia urojeniowe stanowią rzadszą kategorię, a ich wykrywalność pozostaje ograniczona z uwagi na subtelność objawów[1][4].
Zaburzenia urojeniowe: kryteria i przebieg
Zaburzenia urojeniowe są definiowane jako choroby psychiczne, w których dominującym objawem są uporczywe urojenia niepoprzedzone innymi poważnymi symptomy psychotycznymi, np. halucynacjami[1][4]. Oznacza to, że osobowość i codzienne funkcjonowanie mogą długo pozostać niezmienione, mimo obecności urojeniowych przekonań[1][4].
Tematyka urojeń jest bardzo zróżnicowana. Najczęściej pojawiają się przekonania dotyczące prześladowań, wielkości, zdrad czy rzekomych zagrożeń[2][3]. Charakter urojeń – usystematyzowany lub chaotyczny – wpływa na ich znaczenie kliniczne oraz na to, jak dalece dezorganizują życie osoby dotkniętej zaburzeniem[1][4].
Ryzyko – kto jest najbardziej narażony?
Czynniki zwiększające prawdopodobieństwo rozwoju urojeń obejmują uwarunkowania genetyczne, zaburzenia neurochemiczne, długotrwały stres oraz używanie substancji psychoaktywnych[3][4]. Stresujące wydarzenia życiowe, alienacja społeczna i izolacja także mają wpływ na rozwój tych zaburzeń[3][4].
Ryzyko pojawia się również w przypadku predyspozycji rodzinnych lub obecności zaburzeń psychicznych w rodzinie[3][4]. Nawet jeśli ogólna częstość zaburzeń urojeniowych w populacji jest niska, potencjał wystąpienia urojeń w określonych okolicznościach dotyczy każdej osoby[3][4]. Nadużywanie alkoholu lub narkotyków może znacząco wywołać lub nasilić istniejące zaburzenia[3].
Podsumowanie
Urojenia są zjawiskiem, które może dotyczyć każdej osoby, zwłaszcza w obecności czynników ryzyka. Zaburzenia urojeniowe często nie towarzyszą innym objawom psychotycznym, przez co bywają trudne do rozpoznania i diagnozowania[1][2][4]. Ryzyko rośnie w przypadku działania kilku czynników jednocześnie – biologicznych, psychicznych, środowiskowych oraz związanych z używaniem substancji[3][4]. Utrwalone przekonania urojeniowe mogą mieć przez długi czas niewielki wpływ na ogólne funkcjonowanie jednostki[1][4], lecz w fazach zaostrzeń mogą prowadzić do poważnych zaburzeń społecznych. Z tego względu każda osoba jest w teorii narażona na rozwój tego typu objawów, choć rzeczywista częstość ich występowania jest stosunkowo niska poza chorobami psychicznymi, takimi jak schizofrenia[1][2][3][4][5].
Źródła:
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Zaburzenia_urojeniowe
- https://centrum-probalans.pl/urojenia-czym-sa-rodzaje-leczenie/
- https://www.medonet.pl/zdrowie,urojenia—moga-byc-objawem-chorob-psychicznych,artykul,1734944.html
- https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/73534,zaburzenia-urojeniowe
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Urojenia
PsychoBlog.com.pl – portal, gdzie myśli spotykają się z sercem, a teoria z codzienną praktyką. Tworzymy przestrzeń dla wszystkich, którzy wierzą, że każda emocja ma swoją historię, a każda myśl zasługuje na zrozumienie.