Anoreksja nervosa należy do najpoważniejszych zaburzeń odżywiania, które szczególnie często dotyka nastolatków. Rozpoznanie pierwszych objawów anoreksji u młodzieży wymaga zwrócenia uwagi na charakterystyczne zmiany w zachowaniu żywieniowym, wyglądzie fizycznym oraz stanie psychicznym. Choroba rozwija się stopniowo, dlatego wczesna identyfikacja symptomów może być kluczowa dla skutecznego leczenia.
Czym jest anoreksja nervosa u nastolatków
Anoreksja nervosa to poważne zaburzenie odżywiania charakteryzujące się obsesyjnym lękiem przed przytyciem, prowadzącym do drastycznego ograniczania jedzenia i utraty masy ciała poniżej normy wiekowo-wzrostowej [2][3]. To zaburzenie psychiczne wpływa nie tylko na sposób odżywiania, ale również na postrzeganie własnego ciała i samoocenę.
Choroba rozwija się najczęściej w okresie dojrzewania, szczególnie u nastolatek, a jej przyczyny obejmują między innymi czynniki genetyczne, presję społeczną i niską samoocenę [2][1]. Współczesne badania wskazują, że liczba osób z anoreksją rośnie wśród młodzieży, co wiąże się z rosnącą presją społeczną na wygląd i masę ciała [1][2].
Anoreksja diagnozowana jest coraz częściej u dzieci i nastolatków, szczególnie dziewcząt w okresie dojrzewania [1][2]. Zaburzenie to charakteryzuje się nieprawidłowym postrzeganiem własnej sylwetki, gdzie nastolatek widzi siebie jako osobę z nadwagą, mimo że w rzeczywistości jego masa ciała jest poniżej normy.
Pierwsze oznaki behawioralne anoreksji
Jednym z najwcześniejszych sygnałów ostrzegawczych jest drastyczna zmiana nawyków żywieniowych. Anoreksja zaczyna się od restrykcji żywieniowych, unikania jedzenia i utraty masy ciała, mimo nieprawidłowego postrzegania własnej sylwetki [2][3]. Nastolatek może zacząć pomijać posiłki, szczególnie te spożywane wspólnie z rodziną.
Charakterystyczne zachowania obejmują również unikanie sytuacji społecznych związanych z jedzeniem. Młoda osoba może rezygnować ze spotkań z przyjaciółmi, jeśli wiążą się one z konsumpcją pokarmu, lub znajdować wymówki, aby nie uczestniczyć w rodzinnych posiłkach [3]. Brak akceptacji własnego ciała prowadzi do restrykcji jedzenia i izolacji społecznej, na przykład unikania posiłków z innymi [3].
Innym niepokojącym zachowaniem jest okłamywanie bliskich o jedzeniu. Nastolatek może twierdzić, że już jadł, że nie jest głodny, lub ukrywać fakt, że nie spożywa posiłków [1][3]. Niektórzy młodzi ludzie zaczynają również stosować środki przeczyszczające lub prowokować wymioty po jedzeniu [2].
Obsesyjne liczenie kalorii i ciągłe ważenie się to kolejne sygnały alarmowe. Nastolatek może zacząć prowadzić szczegółowe notatki dotyczące spożywanych produktów, ich wartości kalorycznej i własnej masy ciała. Takie zachowanie często towarzyszy nadmiernej kontroli nad tym, co i kiedy je.
Fizyczne objawy anoreksji u młodzieży
Najoczywistszym fizycznym objawem anoreksji jest znaczny spadek masy ciała poniżej normy wiekowo-wzrostowej. U nastolatków, którzy znajdują się w okresie intensywnego wzrostu, brak przyrostu masy ciała lub jej utrata może być szczególnie niepokojąca [2][3].
Typowe fizyczne objawy obejmują między innymi: niską temperaturę ciała, omdlenia, suchość skóry, wypadanie włosów, bladość, zaburzenia rytmu serca oraz charakterystyczny meszek na ciele [1][3]. Te symptomy wynikają z niedożywienia i zaburzeń metabolicznych spowodowanych niedoborem składników odżywczych.
Niedożywienie wywołuje szereg objawów takich jak osteoporoza, anemia, zaparcia, zaburzenia hormonalne (utrata miesiączki), osłabienie układu krążenia (bradykardia, niskie ciśnienie) oraz uszkodzenia nerwowe [3]. U dziewcząt nastoletnich szczególnie niepokojącym objawem jest brak pierwszej miesiączki lub jej ustanie po wcześniejszym rozpoczęciu cykli menstruacyjnych.
Skóra nastolatka z anoreksją często staje się sucha, blada i zimna w dotyku. Mogą pojawić się również zaburzenia w gojeniu się ran oraz zwiększona skłonność do siniaków. Włosy stają się matowe, łamliwe i zaczynają wypadać, podczas gdy na ciele może pojawić się delikatny meszek – naturalna reakcja organizmu na próbę utrzymania ciepła ciała.
Zaburzenie prowadzi do poważnych komplikacji takich jak osteoporoza, zaburzenia hormonalne (na przykład brak miesiączki), neuropatia i choroby nerek [3]. Te długotrwałe skutki mogą mieć trwały wpływ na zdrowie i rozwój nastolatka.
Psychiczne i emocjonalne sygnały ostrzegawcze
Objawy psychiczne anoreksji obejmują lęki, niską samoocenę, depresję i zaburzenia snu [1][3]. Nastolatek może wykazywać nadmierną krytykę wobec własnego wyglądu, ciągłe niezadowolenie z własnego ciała i obsesyjne myśli związane z jedzeniem i masą ciała.
Charakterystyczne zmiany w zachowaniu i nastroju obejmują zwiększoną drażliwość, lęki i skłonności depresyjne. Młoda osoba może stać się wycofana, unikać kontaktów społecznych i wykazywać zmniejszone zainteresowanie aktywnościami, które wcześniej sprawiały jej przyjemność [1][3].
Zaburzenie dotyczy zarówno aspektów psychicznych (obsesja na punkcie ciała, niska samoocena, myśli samobójcze) jak i fizycznych [1][3]. Myśli samobójcze są szczególnie niepokojącym objawem, który wymaga natychmiastowej interwencji specjalistów.
Nastolatek z anoreksją często wykazuje perfekcjonizm i potrzebę kontroli w różnych obszarach życia, nie tylko związanych z jedzeniem. Może to objawiać się nadmiernym skupieniem na osiągnięciach szkolnych, sportowych lub innych aktywności, często kosztem własnego zdrowia i dobrostanu.
Czynniki genetyczne i środowiskowe, takie jak presja piękna, wzmacniają skłonności do anoreksji; jej skutki zdrowotne nasilają się stopniowo, pogłębiając izolację i zaburzenia psychiczne, tworząc negatywne sprzężenie zwrotne [2][3]. Im dłużej trwa zaburzenie, tym trudniejsze staje się przerwanie tego błędnego koła.
Społeczne aspekty anoreksji u nastolatków
Anoreksja ma znaczący wpływ na funkcjonowanie społeczne nastolatka. Izolacja społeczna jest jednym z najczęstszych objawów, który rozwija się wraz z postępem choroby. Młoda osoba może stopniowo wycofywać się z życia towarzyskiego, unikać spotkań z rówieśnikami i ograniczać uczestnictwo w aktywnościach grupowych [3].
Szczególnie problematyczne stają się sytuacje związane z jedzeniem w gronie innych osób. Nastolatek może odmawiać uczestnictwa w urodzinach, piknikach rodzinnych czy wspólnych wyjściach do restauracji. Takie zachowanie wynika z lęku przed utratą kontroli nad spożywanymi pokarmami oraz obawą przed oceną innych osób [3].
Relacje z rodziną często ulegają pogorszeniu z powodu konfliktów dotyczących jedzenia. Nastolatek może stać się kłamliwy w kwestiach związanych z posiłkami, co prowadzi do utraty zaufania w rodzinie. Atmosfera napięcia podczas posiłków może dodatkowo pogłębiać problem i prowadzić do jeszcze większej izolacji młodej osoby.
Wpływ na funkcjonowanie szkolne również jest znaczący. Problemy z koncentracją, spadek wyników w nauce i zmniejszona aktywność w zajęciach pozalekcyjnych mogą być sygnałami ostrzegawczymi dla nauczycieli i innych dorosłych pracujących z nastolatkiem.
Kiedy szukać pomocy specjalisty
Rozpoznanie anoreksji wymaga kompleksowego spojrzenia na spadek masy ciała poniżej normy, negatywne zachowania żywieniowe (głodzenie, prowokowanie wymiotów, używanie środków przeczyszczających), objawy somatyczne oraz zmiany w zachowaniu i nastroju [2]. Jeśli nastolatek wykazuje kilka z opisanych objawów jednocześnie, konieczna jest konsultacja ze specjalistą.
Szczególnie niepokojące sygnały, które wymagają natychmiastowej interwencji, to drastyczna utrata masy ciała w krótkim czasie, częste omdlenia, zaburzenia rytmu serca oraz myśli samobójcze. W takich przypadkach zwłoka w podjęciu leczenia może prowadzić do poważnych, nieodwracalnych powikłań zdrowotnych [1][3].
Komponenty składowe anoreksji obejmują zaburzenia somatyczne (skóra, włosy, układ pokarmowy i hormonalny), psychologiczne (lęk, depresja), społeczne (izolacja, brak apetytu przy grupowym jedzeniu) i behawioralne (okłamywanie bliskich o jedzeniu, stosowanie środków przeczyszczających) [1][3]. Współwystępowanie objawów z różnych kategorii zwiększa prawdopodobieństwo diagnozy anoreksji.
Wczesna interwencja znacząco zwiększa szanse na pełne wyzdrowienie. Im wcześniej zostanie podjęte leczenie, tym większe prawdopodobieństwo uniknięcia długotrwałych komplikacji zdrowotnych i psychicznych. Rodzice i opiekunowie powinni zachować czujność i nie bagatelizować zauważonych zmian w zachowaniu nastolatka.
Leczenie anoreksji u nastolatków wymaga kompleksowego podejścia, obejmującego terapię psychologiczną, nadzór medyczny oraz wsparcie dietetyczne. W niektórych przypadkach może być konieczna hospitalizacja, szczególnie gdy stan zdrowia nastolatka jest poważnie zagrożony.
Źródła:
[1] https://mybionic.pl/blog/anoreksja-objawy-ktore-towarzysza-chorobie
[2] https://centrum-probalans.pl/objawy-anoreksji-i-waznosc-leczenia-co-ryzykujesz-ignorujac-problem/
[3] https://www.luxmed.pl/dla-pacjenta/artykuly-i-poradniki/anoreksja-przyczyny-objawy-i-leczenie-u-doroslych-oraz-dzieci-i-mlodziezy
PsychoBlog.com.pl – portal, gdzie myśli spotykają się z sercem, a teoria z codzienną praktyką. Tworzymy przestrzeń dla wszystkich, którzy wierzą, że każda emocja ma swoją historię, a każda myśl zasługuje na zrozumienie.